Vücudumuzun her kısmı yaşlanır. Buna beynimiz de dahil. Yaşlı akrabalarımızın beyin fonksiyonlarının zamanla kötüye gittiğini hepimiz fark etmişizdir. Maalesef kısa süreli hafızaları kötüleşir ve sağ ön lob'daki gri madde azaldıkça ve peltemsi bir hal aldıkça, zamanla yürütme fonksiyonları zayıflar. Alzheimer olmasak bile beynimiz yaşlanır. Tüm bunlarla beraber, sinir bilimi bize bu süreci yavaşlatabileceğimizi söylüyor. Hobi olarak da adlandırabileceğimiz belirli başlı aktivitelerle içli dışlı olarak, beyindeki gerilemeyi tersine bile döndürebiliriz. İşte bu hobilerden 7 tanesi:
1. Herhangi bir şey okuyun
Okuduğunuz şey ister klasik bir çizgiroman olsun ister bir gazete, beyin araştırmacıları, okumanın beyin fonksiyonlarını çeşitli açılardan geliştirdiğini belirtiyor. Yeni bilgiler özümsedikçe, yeni nöral geçitlerin oluşumu tetikleniyor. Okumak; beynimizin problem çözme, diğer kişilerin duygularını anlamadan sorulu bölgelerini esnetiyor. Aynı zamanda hafızayı geliştiriyor, önceden öğrenilenlerin üzerine yeni bilgileri inşa ediyor (daha fazla nöral bağlantı) ve hayal kurmayı sağlayan beyin bölgesini çalıştırıyor. Bazı araştırmacılar, beynin duyusal bilgileri hızlıca işlemesi gerektiği için, hızlı bir şekilde okumanın sinapsları (beynin bölgeleri arasındaki elektriksel bağlantılar) artırmanın bir yöntemi olduğunu belirtiyorlar.
2. Bir müzik aleti çalmayı öğrenin.
Yıllar boyu, sinirbilimciler çocuklarda müzik aleti çalmanın bilişsel fonksiyonları ve problem çözmeyi, geliştirdiğini gösteren araştırmalar yaptı. Bir müzik aleti çalmak (ses de müzik aletidir) gri maddenin hacmini artırıyor ve beynin iki yarı küresi arasında nöral bağlantılar oluşturuyor. Bundan dolayı, bilim insanları erken yaşta başlayan müzik eğitiminin, öğrencilerin hem lineer matematikte (algoritma, denklem çözme), hem de matematiksel problem çözmede (modelleme, optimizasyon, problem araştırması) daha başarılı olmalarını sağladığını belirtiyorlar. Müzik aleti çalmak beynin her iki yarı küresinin birlikte daha iyi çalışmasını garantiliyor.
Artık bilim insanları; gençlikte, yetişkinlikte veya yaşlılıkta da müzik aleti çalmayı öğrenmenin, çocukluktakiyle aynı nörobiyolojik etkileri yaratabildiğini söylüyor.
3. Düzenli olarak egzersiz yapın.
Egzersiz kan dolaşımında BDNF isimli bir protein oluşmasını sağlar. Kan beyne giderken, hafızayı ve odaklanmayı iyileştiren bu protein hücreler tarafından emilir. Dikkat çekici deneylerden biri, deneklere yapılan fotoğraf hafızası testiydi. Deneklerin yarısı testten önce egzersiz yaptı, diğer yarısı yapmadı. Egzersiz yapan deneklerin test sonuçları belirgin şekilde çok daha iyiydi. Bu denekler fotoğraflara odaklanıp, belirli bir süre sonra bu fotoğrafları hatırlamada oldukça başarılıydı.
4. Yeni bir dil öğrenin
Sesi alırken, anlamlandırırken ve sonra cevap verirken beynimizin birden çok bölgesi çalışır. İki dil bilen insanların beyinlerindeki dil merkezindeki gri madde daha fazla. Aynı anda birden çok işi yapabilirler, çünkü beynin mantık, planlama ve hafızadan sorumlu bölgeleri daha fazla gelişmiş. Bilim insanları bunu araştırmaya yine önce çocuklardan başladılar, evinde yabancı bir dil konuşulan, ama gittikleri okulda sadece İngilizce konuşulan çocuklardan. İki farklı dilden gelen sesleri almak ve bu seslerin hangi dile ait olduğunu ayırt etmek beynin bu belgelerini daha fazla çalışmaya zorladı. Artık, hayatın hangi döneminde olursanız olun, yeni bir dil öğrenmenin beynin daha akıllı olmasını sağlayan bu zorlayıcı etkiyi yarattığı biliniyor.
5. Eklenerek artan kümülatif öğrenmeyle içli dışlı olun.
Eklenerek artan kümülatif öğrenme, halihazırda bildiğimiz bir şeyi alıp onun üzerine aynı tipte yeni bilgiler katmanı ekleme sürecini ifade ediyor. Örneğin matematik, kümülatif bir öğreneme şeklidir. Çocuklar önce temel işlemleri öğrenirler. Ardından bu temel işlemleri kullanarak dört işlem problemlerini çözmeyi öğrenirler. Ardından cebiri, temel fonksiyonları kullanarak denklem çözmeyi öğrenirler. Her katman, bir önce öğrenilen katmanın üzerine inşa edilir. Yaşımız ilerledikçe, özellikle de emekli olup çalışmayı bıraktıktan sonra, kümülatif öğrenme aktivitelerimizi bırakmaya yatkın hale geliriz. Ancak araştırmacılar, kümülatif öğrenme ile içli dışlı olmaya devam etmemizin, hafızamızı, problem çözme yeteneğimizi ve dilimizi güçlendireceğini belirtiyorlar. Belki de hepimiz ileri yaşlarımızda matematik ve yazı yazma derslerine katılmalıyız.
6. Bulmacalarla ve oyunlarla beyninizi çalıştırın
Beynimizi, hem bilgisayar hem de kas olarak düşünmeliyiz. Beynimizin içine ne kadar çok bilgi koyarsak, beynimiz o kadar çok çalışır. Benzer şekilde, beynimizi ne kadar çok çalıştırırsak, beynimiz o kadar güçlü çalışır hale gelir. Beyin plastisitesi, bilgi edinirken, düşünürken ve kendimizi bir şeyleri hatırlamaya zorlarken, devamlı yeni bağlantıların oluşmasını ifade eder. Çengel bulmacalar, tümdengelimsel düşünme aktiviteleri, satranç ve bazı bilgisayar oyunları gibi stratejik oyunlar, beynimizi yeni bilgiler almaya ve yeni bağlantılar kurmaya zorlar.
7. Meditasyon/Yoga yapın.
Meditasyon artık sadece Hindu ve Budist rahiplerin yaptığı bir şey olarak görülmekten çıktı. Araştırmacıların, meditasyon hakkında söyledikleri şeyler oldukça dikkat çekici. Öncelikle meditasyon, kişinin meditasyon yapmadığı sırada bile düşüncelerini daha iyi kontrol etmesini sağlıyor. Bu kontrol, odaklanmaya, konsantrasyona ve daha iyi bir hafızaya yol açıyor. Hatta, meditasyon yapan öğrenciler sınavlarda daha başarılı, meditasyon yapan yetişkinleri hafızaları daha güçlü. Meditasyon yapmak, öğrenmeden ve hafızadan sorumlu beyin bölgelerindeki gri madde hacmini artırıyor. Meditasyon yapan ileri yaştaki kişiler, meditasyon yapmayan ileri yaştaki kişilere göre beyinlerindeki gri madde miktarının daha fazlasını koruyorlar. Okulda davranış problemi olan çocuklarda, meditasyon yapmak stresi ve kaygıyı azalttığından dolayı, bu çocukların okuldaki davranış problemlerinin ve okula devamlarının iyileşmesine yol açıyor. Görünen o ki, meditasyon her yaştaki insan için çok iyi bir şey.
Bu hobilerin hepsi, günlük aktivitelerimize dahil edebileceğimiz şeyler ve bilimin söylediğine göre, beynimizi oldukça sağlıklı tutmaya yarıyorlar.