BİZE ULAŞIN
FETÖ darbe girişiminin ardından ilan edilen OHAL, 730 gün sonra kalktı.
21 Temmuz 2016'da Bakanlar Kurulu tarafından ilan edilen ve Resmi Gazete'de yayımlanan olağanüstü hal kararıyla ilgili Başbakanlık tezkeresi, TBMM Başkanlığına sunuldu.
Milli Güvenlik Kurulu'nun tavsiyesi üzerine demokrasi, hukuk, özgürlükleri koruma ve güçlendirme amacıyla 3 ay süreli OHAL uygulanmasına yönelik Bakanlar Kurulu kararına ilişkin söz konusu tezkere aynı gün TBMM Genel Kurulu'nda görüşüldü.
Görüşmelerin ardından, Anayasa'nın 120. maddesi ile Olağanüstü Hal Kanunu'nun 3. maddesinin (b) bendi kapsamında, ülke genelinde 21 Temmuz 2016 Perşembe günü saat 01.00'dan itibaren 90 gün süreyle olağanüstü hal ilan edildi.
TBMM'de yapılan görüşmeler neticesinde OHAL; 19 Ekim 2016, 19 Ocak 2017, 19 Nisan 2017, 19 Temmuz 2017, 19 Ekim 2017, 19 Ocak 2018 ve son olarak 19 Nisan 2018'de, her biri saat 01.00'de başlamak üzere 7 kez uzatıldı.
Anayasaya göre, OHAL için ilan edilen sürenin bitimine kadar, yeniden uzatılmasına dair tezkerenin Meclise sunulmaması halinde OHAL kendiliğinden kalkmış sayılıyor.
Buna göre, ülke genelinde 21 Temmuz 2016 Perşembe günü saat 01.00'den itibaren ilan edilen olağanüstü hal, gece saat 01.00 itibarıyla sona erdi.
OHAL kararı Anayasa'nın 120. maddesine dayandırıldı. Bu maddeye göre, hükümet "şiddet olaylarının yaygınlaşması ve kamu düzeninin ciddî şekilde bozulması sebepleriyle” olağanüstü hal ilan etme yetkisine sahip. Adalet ve Kalkınma Partisi (AKP) karşın ‘terörle mücadelenin sürmesi gerektiği’ni dile getirerek OHAL’i üçer aylık sürelerle yedi kez uzattı. OHAL ilanı ile birlikte Türkiye’nin taraf olduğu Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi (AİHS) ve Medeni-Siyasi Haklara İlişkin Uluslararası Sözleşme (MSHUS) ile garanti altındaki haklar askıya alındı.
Türkiye’de en yüksek mahkeme olan Anayasa Mahkemesi de, OHAL kararlarının yargıya götürülemeyeceğini, iptali için Anayasa Mahkemesi’ne başvuru yapılamayacağını açıkladı. OHAL uygulamalarına itiraz için OHAL İşlemleri İnceleme Komisyonu kuruldu. Komisyon, Temmuz 2017’de çalışmalarına başladı. Meslekten ihraç edilenler, üniversitelerden atılanlar haksızlığa uğradıkları ve işe iade edilmeleri gerekçesiyle bu komisyona başvurdu. Komisyon, bugüne kadar 21 bin 500 başvuruyu inceledi ve1300 işe iade, 18 bin 200 ret kararı aldı. Hükümet, komisyonun çalışmalarıyla mağduriyetlerin sona erdirildiğini açıkladı ancak muhalefet partileri ile insan hakları örgütleri komisyonun ‘adil davranmadığı’ açıklaması yaptı.
OHAL döneminde çıkartılan KHK sayısı 32’ye ulaştı. Bu kararnameler doğrultusunda resmi verilere göre 160 bin kişi hakkında gözaltı işlemi yapıldı, 70 binden fazla kişi tutuklandı, 155 bin kişi hakkında ‘silahlı örgüte’ üye olmak suçundan soruşturma açıldı.
OHAL KHK’larıyla OHAL süresince gözaltı süresi 30 güne çıkarıldı. 2016 sonuna kadar uygulanan bu süre Avrupa Konseyi’nin uyarılarıyla 2017 başında maksimum 14 güne indirildi. Gözaltında avukata erişim Temmuz 2016’daki 668 sayılı KHK ile cumhuriyet savcılarının gözaltına alınan kişilerin avukatlara erişimini sınırlama yetkisi 5 güne kadar çıkarıldı. Daha sonra bu süre bir başka kararname ile 24 saate indirildi. İçişleri Bakanlığı, “Terör örgütü propagandası yapıldığı, devlet büyüklerine hakaret edildiği, nefret söylemi içerdiği” gerekçeleriyle 45 bin 415 sosyal medya hesabını incelemeye aldı. Bu incelemeler sonrasında 17 bin 89 kişi hakkında yasal işlem uygulandı.
2 yıllık OHAL süresince 121 bin 311 kişi kamudan ihraç edildi. 5 bin 705’i akademik kadro olmak üzere üniversitelerden ihraç edilenlerin sayısı da 7 bin 80’e ulaştı. Kamudan ihraç kararları sadece aktif çalışma hayatında olanlarla sınırlı kalmadı, emekli olanlar için de kararlar alındı. Birçok emeklinin rütbesi (asker olanların askeri rütbeleri, kamuda çalışanların ünvanları) geri alındı.
Bu kişilerin kamu ile ilişkisi olan herhangi bir görev alamayacakları, özel sektörde özel güvenlik ile ilgili işlerde çalışamayacakları da hükme bağlandı. “Fethullah Gülen” bağlantısı olduğu iddiasıyla başlatılan okul kapatmaları, sivil toplum örgütlerini de içine alacak şekilde zamanla genişletildi. 64 özel eğitim kurumu (anaokulu, ilkokul, ortaokul ve lise), 360 özel kurs ve etüd merkezi, 847 öğrenci yurdu, 47 özel sağlık merkezi, 15 özel vakıf üniversitesi, 2 konfederasyona bağlı 29 sendika, bin 419 dernek, 145 vakıf, 174 medya ve yayın kuruluşu kapatıldı. 985 ticari işletme de Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu’na (TMSF) devredildi. Yerel seçimlerle işbaşına gelen belediye başkanları görevden alındı. Türkiye genelinde 99 belediyeye kayyum atandı.
Türkiye’de OHAL KHK’ları ile 70 gazete kapatıldı. Kapatılan dergi sayısı 20’ye ulaştı. 34 radyoyla ilgili kapatma kararı alındı. 30 yayınevi ve dağıtım şirketi ve 33 televizyon kanalı da kapatıldı. Gazeteciler hakkındaki ‘terör propagandası, cumhurbaşkanına hakaret’ gibi gerekçelerle açılan soruşturma ve yapılan tutuklama işlemleri sadece Türkiye’deki örgütlerce değil yabancı örgütlerce de yakından izleniyor.
Türkiye Gazeteciler Sendikası cezaevindeki gazeteci ve medya çalışanı sayısının 143 olduğunu duyurdu. Sınır Tanımayan Gazeteciler Örgütü (RSF) Türkiye'de medyadaki tek sesliliğin OHAL dönemindeki baskı uygulamalarıyla daha da arttığını açıkladı. Gazetecilerin yargılanmadan önce bir yıl hapiste tutulduğunu, uzun cezaların bir norm haline geldiğini, af ihtimali bile bulunmadan gazetecilerin ömür boyu hapis cezasına çarptırıldığını raporlaştıran RSF, “Kapatılan medya kurumlarının da karara itiraz etme şansı yok” tespitinde bulundu. Dünya basın özgürlüğü endeksinde 2010’da 138.sırada olan Türkiye, 2018’de 157.sıraya geriledi.
2 yılın ardından AK Parti Grup Başkanvekili Bülent Turan, “OHAL, 18 Temmuz'da nihayete eriyor” açıklamasında bulundu. Bu açıklamaların ardından da yeni bir yasa teklifi hazırlandı.
“Türkiye'de hala terör tehlikesinin bulunuyor, bu nedenle terörle mücadelenin zafiyete uğramaması için OHAL döneminde yapılan bazı düzenlemeler yasa haline getirilecek” açıklamalarının ardından Meclis Başkanlığı’na bir taslak sunuldu.
İşte yeni düzenlemeden dikkat çeken maddelerden bazıları:
1-Valiye şüpheli gördüğü kişiyi 15 gün şehirden atma yetkisi.
2-Valiye toplantı ve gösterileri engelleme yetkisi.
3-Generaller dahil tüm askeri personele karargaha girişte detektörden geçme şartı.
4-Eğer detektör sinyal verirse üst arama şartı.
5-Komutanlara karargahta erbaş ve erlerin özel eşyalarını arama hakkı.
6-Kamuya açık alanlarda 24.00’ten sonra toplantıların yasaklanması.
7-Hava karardıktan sonra valiye toplantı yasaklama hakkı.
8-Tüm şahıs ve kurumlara uygulanan arabuluculuk şartının MİT’e uygulanmaması.
9-Bakanlar ve cumhurbaşkanı yardımcısı ancak cumhurbaşkanının izniyle soruşturulabilecek. Vekillere soruşturma iznini meclis başkanı, generallere, genelkurmay başkanı, bakan yardımcılarına bakanlar, valilere içişleri bakanı izin verecek. Yüksek yargı erkanın hakkında ise soruşturma iznini özel kanunlara göre yetkili kurullar verecek.
10-Savcının izninin alınmadığı acil durumlarda kolluk güçlerine askeri karargahlarda arama yetkisi verildi.
11-Kamudan atılanlar, eski görevlerine dönemeyecek.
12-KHK ile ya da yeni getirilen yasa ile kamudan ihraç edilenler, komisyon kararıyla tekrar kamuya alınan kişiler, eski görevlerine atanmayacak. Asker ve polisler kamudan ihraç edildikten sonra geri alınsalar bile kilit görevlere atanmayacak, araştırma bölümlerine verilecekler.
Getirilen yeni yasayla 3 yıl boyunca hakkında soruşturma açılan kamu görevlilerin sadece kendilerini değil eşlerinin de pasaportları iptal edilebiliyor. Soruşturma açılan kamu görevlilerin sadece kendileri değil hem eşlerinin hem de çocuklarının telefonlarının dinlenmesine izin veriliyor.
Yasaya koyulan bir geçici maddeyle kolluk kuvvetlerine yasanın çıktığı tarihten itibaren 3 yıl sürecek OHAL benzeri yetkiler tanındı. Buna göre kolluk kuvvetleri gözaltına aldıkları kişiyi, 48 saat tutabilecekler. Bu süreyi de 2 kez uzatabilecekler. Toplu suçlarda ise bu süre 4 gün olarak belirlendi ve iki kerede uzatma hakkı sunuldu.
Yeni düzenleme öncesi terör örgütleriyle bağlantısı olanlar, kamudan bakanlar kurulunun çıkardığı KHK ile ihraç ediyorlardı. Yeni düzenlemeyle 3 yıl boyunca tüm kurumlarda komisyon oluşturulup kamudan ihraçlara gerek görüldüğü halde ihraçlara devam edilebilecek. Anayasaya mahkemesi, tüm devlet kurumları, hakim ve savcılar da terör örgütüyle bağlantısı bulunursa 3 yıl boyunca ihraç edilebilecekler.
Olağanüstü hal (OHAL), bir ülkede doğal afet, salgın hastalık, kamu ciddi şekilde bozulması, temel hak ve özgürlüklerin ortadan kaldırılması ve ağır derecede ekonomik kriz oluşması durumlarında bu sorunların acil şekilde düzeltilmesine yönelik ilan edilen ve uygulanacak hükümleri belirleyen kararlardır.
OHAL ilan edildikten sonra ülke genelinde OHAL'in ilan edilmesine sebep olan sorunun hızlı bir şekilde çözümüne yönelik her türlü çalışmalar sürdürülür.
